W trosce o dobro dzieci

Gdynia jako jedno z pierwszych miast w Polsce postawiła na rodzinne formy opieki jak również na intensywną pracę socjalną z rodziną. W 2008 roku wdrożono innowacyjny projekt „Rodzina bliżej siebie”. Jego zadaniem już wtedy była bardzo intensywna praca z rodzinami, w których poziom problemów groził odebraniem dzieci. Rok 2011 był z kolei rokiem dużych zmian dla gdyńskiej pieczy zastępczej. To wtedy podjęto decyzję o likwidacji funkcjonującego od wielu lat domu dziecka na gdyńskim Demptowie. Zdarzały się okresy, w których w tej placówce przebywało jednocześnie ok. 100 dzieci.

– Nasze miasto było jednym z pierwszych w Polsce, które postawiło na deinstytucjonalizację pieczy zastępczej – zauważa Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji. – Dzieci umieszczane są w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka lub kameralnych placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Zauważalny jest również stały wzrost stosunku dzieci przebywających w rodzinnych formach opieki względem pieczy instytucjonalnej (ok. 86% do 14% – przyp.) Formy rodzinne to najbardziej efektywny ze sposobów, by młodym ludziom pozbawionym możliwości dorastania w rodzinie biologicznej zapewnić niezbędne wsparcie: dostrzec problemy młodego człowieka, przeprowadzić go przez trudny okres dojrzewania i dać szansę na uporządkowane życie po osiągnięciu przez niego dorosłości.

Gdynia wspiera rodziny zastępcze

Obecnie w Gdyni funkcjonują łącznie 174 rodziny zastępcze, w tym 14 rodzinnych domów dziecka i 4 placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego. Przebywa w nich łącznie 376 dzieci. Rola rodzica zastępczego nie należy do najłatwiejszych z uwagi na szczególne potrzeby dzieci trafiających pod ich opiekę. Dzieci te często w swoim życiu  doznają bowiem wielu traumatycznych przeżyć w niewłaściwie funkcjonującej rodzinie biologicznej. Rodziny zastępcze mogą w swoich zadaniach liczyć na wsparcie gdyńskiego Zespołu ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej MOPS.  Zapewnia on dostęp do niezbędnego wsparcia specjalistycznego przez wszystkie dni w roku. Piecza rodzinna stanowi podstawę i stabilny fundament systemu całodobowej opieki zastępczej dla dzieci niemogących dłużej przebywać pod opieką biologicznych rodzin.

–Dwójka naszych chłopców korzysta z terapii psychologicznej – mówi pani Monika Piotrowska, prowadząca wraz z mężem rodzinny dom dziecka. – Zespół kładzie nacisk na szkolenie nas jako opiekunów. Możemy liczyć na wsparcie koordynatora oraz, w razie potrzeby, psychologa. Kontakt i organizacja ewentualnej wizyty odbywa się w zasadzie tego samego dnia. Mamy również codzienne wsparcie dwóch osób zatrudnionych do opieki i prac gospodarczych. Pomagają one w codziennych czynnościach takich jak sprzątanie, gotowanie czy odbiór dzieci z przedszkola lub szkoły. Do siedziby zespołu mogę przyjechać i liczyć na realną pomoc w rozwiązywaniu ewentualnych trudności.

W 2023 roku Zespół ds. Rodzinnej Pieczy Zastępczej udzielił ponad 2000 porad w ramach poradnictwa specjalistycznego. 15 zatrudnionych w zespole koordynatorów na bieżąco współpracuje z rodzinami zastępczymi i rodzinnymi domami dziecka.
Bardzo ważnym elementem pracy zespołu jest również okresowa ocena sytuacji każdego dziecka przebywającego w pieczy zastępczej. Dokonuje się jej m.in. by ustalić aktualną sytuację rodzinną dziecka, w razie potrzeby modyfikować plany pomocy i pracy z nim, ocenić jego sytuację zdrowotną. Pobyt w pieczy zastępczej powinien mieć charakter czasowy, więc nierzadko – o ile sytuacja rodziny poprawia się – dzieci mogą pod pewnymi warunkami powracać, za zgodą sądu, pod opiekę rodziców. Jeśli rodzina nie interesuje się losem dziecka – wówczas wnioskuje się do sądu o uregulowanie jego sytuacji prawnej. Opracowane wnioski za każdym razem przesyłane są do Sądu Rodzinnego, który decyduje o wszelkich ważnych zmianach dotyczących dzieci i ich rodzin. Utrzymanie wysokiego poziomu działania zespołu zależy również od dobrej współpracy zespołu m.in. z sądem, kuratorami i szkołami. W ubiegłym roku odbyło się 459 zespołów oceniających sytuację dzieci.

Radość i poczucie misji

– Moja przygoda z rodzicielstwem zastępczym trwa już 17 lat i nawet przez moment nie żałuję podjętej decyzji. – podkreśla pani Teresa Dąbrowska, niezawodowy rodzic zastępczy opiekujący się obecnie 19-letnią Agatą i 3-letnim Krzysiem. – Znałam biologiczną Mamę Agatki. Ponieważ nie mogła dalej opiekować się dzieckiem, podjęłam się tego zadania. Agatka miała wtedy 2 lata, dziś uczęszcza do 2 klasy szkoły branżowej o profilu gastronomicznym. Jesteśmy ze sobą bardzo zżyci, praktycznie wszystko robimy razem. Spacery, gotowanie, zakupy czy wycieczki — nie zmarnuje się u nas żadna godzina. Uwielbiam dzieci, którymi się opiekuję i pomimo tego, że jestem dla nich ciocią, traktuję je tak jak swoje własne. Opieka nad nimi przynosi mi wiele szczęścia.

Pobyt w placówce lub rodzinie zastępczej nie zastąpi dziecku przebywania w biologicznej rodzinie. Warto pamiętać o tym, że głównym założeniem pieczy zastępczej jest jej tymczasowość.

– Rodzina zastępcza to najczęściej nowa ciocia i wujek – zauważa Zuzanna Łaczyńska-Stec, kierownik Zespołu ds. Pieczy Zastępczej MOPS w Gdyni. – Każdemu dziecku należy się, by miało tatę i mamę. W zgodzie z tym, największym możliwym do osiągnięcia sukcesem jest jego powrót do rodziny biologicznej. Wraz z Zespołem ds. Intensywnej Pracy Socjalnej oraz asystentami rodziny pracujemy z biologicznymi rodzicami, by pokonać ich deficyty i to umożliwić. Jeżeli biologiczna rodzina nie jest w stanie uporać się ze swoimi problemami, kolejną z szans dzieci jest adopcja. Gdy w relacji dziecka z opiekunami zastępczymi wytworzy się szczególnie silna więź – z uwagi na jego dobro może tam pozostać tak długo jak jest to potrzebne. Wszyscy pracujemy dla dobra dzieci i nierzadko życie stawia przed nami wyzwania, które powodują, że wychodzimy poza normy określane przepisami. Każdy z nas musi mieć zakodowany element misyjności w podejściu do tej szczególnej pracy, oraz niewzruszony garnitur wartości będący opoką i gwarantem troski i bezpieczeństwa dla dzieci pozbawionych opieki rodzin własnych. To daje szansę na podjęcie skutecznej walki o odzyskanie zaufania dziecka do świata i innych ludzi

Piecza instytucjonalna w Gdyni

W skład instytucjonalnej pieczy zastępczej wchodzą 3 placówki publiczne, prowadzone przez samorząd i 1 niepubliczna prowadzona przez Gdańską Fundację Innowacji Społecznych. Placówki samorządowe łączą zadania typu socjalizacyjnego i interwencyjnego (co znaczy, że trafiają tam również dzieci zabezpieczone w trakcie interwencji Policji i pracowników MOPS). Prowadzi je Centrum Administracyjne Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Gdyni. To kameralne miejsca wtapiające się w lokalną społeczność, zapewniające bardzo dobre warunki zamieszkania dzieciom w domach jednorodzinnych rozsianych na terenie całego miasta. Nie są też w żaden sposób oznakowane, by chronić wychowanków przed stygmatyzacją. Obecnie w ww. placówkach przebywa 61 dzieci, które mają zapewnioną całodobową opiekę, wychowanie oraz zaspokojenie niezbędnych potrzeb.